Podstawowym rodzajem zatrudnienia w Polsce jest umowa o pracę. Przepisy regulujące stosunek pracy zawarte są w Kodeksie pracy oraz innych aktach prawnych z zakresu prawa pracy.
Jeżeli przepisy prawa na to pozwalają, możliwe jest także stosowanie niepracowniczych form zatrudnienia, takich jak wykonywanie pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej lub jako przedsiębiorca (tzw. samozatrudnienie).
UMOWA O PRACĘ
STOSUNEK PRACY
Zawierając umowę o pracę pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 Kodeksu pracy). Zatrudnienie w takich warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (art. 22 § 11 Kodeksu pracy).
Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę korzysta z ochrony zawartej w regulacjach z zakresu prawa pracy (np. Kodeksu pracy), dotyczącej m.in.:
DEFINICJA PRACODAWCY I PRACOWNIKA
Pracodawca to jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników (art. 3 Kodeksu pracy).PRACA TYMCZASOWA
Zatrudnienie pracownicze to także wykonywanie pracy jako pracownik tymczasowy. Praca tymczasowa polega na tym, że agencja pracy tymczasowej zatrudnia daną osobę wyłącznie w celu wykonywania pracy na rzecz innego podmiotu, którego nazywamy pracodawcą użytkownikiem.
W realizacji zatrudnienia tymczasowego uczestniczy agencja pracy tymczasowej – jako pracodawca zawierający umowę z osobą zamierzającą podjąć tego typu pracę oraz pracodawca użytkownik, który faktycznie korzysta z pracy pracownika tymczasowego, wyznaczając mu zadania i nadzorując jego pracę.
Zasady zatrudniania pracowników tymczasowych oraz kierowania ich do wykonywania pracy tymczasowej na rzecz pracodawcy użytkownika regulują przepisy ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych.
UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE
Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę podlega obowiązkowo z tytułu pozostawania w stosunku pracy ubezpieczeniu zdrowotnemu i ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu).
UMOWA CYWILNOPRAWNA
W przypadku, gdy podstawą zatrudnienia osoby wykonującej pracę jest umowa cywilnoprawna, warto pamiętać, że mają do niej zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego, a nie Kodeksu pracy.
Osoby świadczące pracę na podstawie umowy prawa cywilnego nie mają prawa do m.in. urlopu, ochrony przed rozwiązaniem lub wypowiedzeniem, dodatkowych świadczeń z tytułu wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych lub w porze nocnej oraz innych uprawnień wynikających z prawa pracy.
Jeśli warunki wykonywania pracy są charakterystyczne dla stosunku pracy, strony mogą zawrzeć tylko umowę o pracę. Zgodnie z art. 22 Kodeksu pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu wymogów wykonywania pracy określonych powyżej.